Fevzi Çakmak (1876-1950)
1876 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Babası Topçu Albayı Çakmakoğullarından Ali Sırrı Bey, annesi Hesna Hanımdır. Soğukçeşme Askeri Rüştiyesi’ni 1890 yılında bitirdi(1). Aynı yıl içerisinde Kuleli Askeri İdadisi’ne girdi. 1893 yılında bu okuldan mezun oldu(2). 29 Nisan 1893’te Harp Okulu’na kaydoldu. 28 Ocak 1896’da Harp Okulu’nu bitirdi(3). 25 Aralık 1898’de Harp Akademisi’nden mezun oldu. 25 Aralık 1898’de Erkân-ı Harbiye Dairesi 4. Şubeye atandı. 11 Nisan 1899’da 3. Ordu 18. (Metroviçe) Tümen Kurmaylığı’nda görevlendirildi(4). 6 Şubat 1901’de Kolağası, 20 Nisan 1902’de Binbaşılığa yükseltildi(5). 19 Temmuz 1906’da Kaymakam (Yarbay) ve 17 Aralık 1907’de Miralay (Albay) oldu(6).
11 Şubat 1912’de “Rumeli vilayetleri için (Kosova, Selanik, Manastır) ittihaz olunan kararın tatbikatına geçmek üzere” Dahiliye Nazırı Hacı Adil’in başkanlığındaki heyetle görevlendirildi(7). 24 Kasım 1913’de Miralaylığa (Albay) yükseltildi. 29 Kasım 1914’te 2 sene kıdem zammı aldı. 2 Mart 1914’te Mirlivalığa (Tuğgeneral) yükseltildi.
Doğu Cephesi’nde Rus taarruzlarının yoğunlaştığı bir dönemde 19 Nisan 1916’da 3. Mıntıka Komutanlığı’na, 7 Eylül 1916’da 2. Kafkas Kolordusu Komutanlığı’na atandı. 5 Temmuz 1917’de Diyarbakır’da 2. Ordu Komutanlığı’na, 9 Ekim 1917’de Filistin Cephesi’ndeki 7. Ordu Komutanlığı’na tayin edildi. 28 Temmuz 1918’de Ferikliğe (Korgeneral) yükseltildi. Bu arada, hastalığı sürdüğü için 7. Ordu Komutanlığı’na Mustafa Kemal Paşa tayin edildi. 24 Aralık 1918’de Genelkurmay Başkanlığı’na atandı. Mustafa Kemal’in Samsun’a hareketinden önce 14 Mayıs 1919’da 1. Ordu Müfettişliği’ne atandı.
3 Şubat 1920’de Ali Rıza Paşa Kabinesi’nde Harbiye Nazırı olarak görev aldı. 8 Mart 1920’de kurulan Salih Paşa Kabinesi’nde yeniden Harbiye Nazırı oldu. 3 Mayıs 1920’de Kozan Mebusu (Milletvekili) olarak Meclise girdi. Aynı gün Müdafaa-i Milliye Vekilliğine seçildi. 9 Kasım 1920’de diğer görevlerine ek olarak Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti Vekilliği’ne atandı. İkinci İnönü Zaferi’nin ardından 3 Nisan 1921’de 1. Ferikliğe (Orgeneralliğe) yükseltildi(8). Birinci Ferik Fevzi Paşa’nın rütbesi 31 Ağustos 1922’den itibaren Müşirliğe yükseltildi. 27 Ekim 1922’de Genelkurmay Başkanlığı’nın yanı sıra Batı Cephesi Komutanlığı’na getirildi(9). 29 Ocak 1923’te, Latife Hanım ile evlenen Mustafa Kemal Paşa’nın nikah şahitliğini yaptı(10). İkinci Dönemde İstanbul Milletvekili seçildi. 1923’te kurulan ilk Cumhuriyet Hükümetinde yine yerini korudu.
31 Ekim 1924’te, askeri görevini tercih ederek İstanbul Milletvekilliği’nden istifa etti(11). 23 yıl Genelkurmay Başkanlığı’ndan sonra 12 Ocak 1944’te Askeri ve Mülki Tekaüt Yasası’na göre “Tahdid-i sin” yaş haddinden emekliye ayrıldı. 1946 seçimlerinde Demokrat Parti listesinden bağımsız aday olarak VIII. Dönem İstanbul Milletvekili seçildi. Partisinden bir süre sonra ayrılıp 19 Temmuz 1948’de kurulan Millet Partisi’nin kurucusu ve Fahri Başkanı oldu(12). 10 Nisan 1950’de İstanbul’da öldü.
Başarılarından dolayı bir çok nişan, madalya ve ödül sahibi olan Mareşal Fevzi Çakmak’ın “Garbi Rumeli’nin Suret-i Ziya-ı ve Balkan Harbi’nde Garp Cephesi” ve “Büyük Harp’te Şark Cephesi Hareketleri” adlı eserleri mevcut olup, konuşacak kadar Fransızca, tercüme edecek kadar Almanca ve İngilizce, okuyup anlayabilecek derecede Arnavutça, Sıpça, Arapça, Farsça ve Bulgarca biliyordu.
(1) Hayrullah Gök; Mareşal Fevzi Çakmak’ın Askeri ve Siyasi Faaliyetleri, Ankara 1997, s.3
(2) Gök, a.g.e., s.4
(3) Türk İstiklal Harbine Katılan…s.55
(4) KKK Arş., Fevzi Çakmak Dosyası
(5) Peyami Safa; a.g.e., s.14
(6) Türk İstiklal Harbine Katılan…s.55
(7) KKK Arş., Fevzi Çakmak Dosyası
(8) KKK Arş., Fevzi Çakmak Dosyası
(9) H.T.V.D., s.66, Aralık 1968, Belge n:1485
(10) Kocatürk, Kaynakçalı Atatürk Kronolojisi, s.225
(11) KKK Arş., Fevzi Çakmak Dosyası
(12) Hayrullah Gök, a.g.e., s.81
1876 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Babası Topçu Albayı Çakmakoğullarından Ali Sırrı Bey, annesi Hesna Hanımdır. Soğukçeşme Askeri Rüştiyesi’ni 1890 yılında bitirdi(1). Aynı yıl içerisinde Kuleli Askeri İdadisi’ne girdi. 1893 yılında bu okuldan mezun oldu(2). 29 Nisan 1893’te Harp Okulu’na kaydoldu. 28 Ocak 1896’da Harp Okulu’nu bitirdi(3). 25 Aralık 1898’de Harp Akademisi’nden mezun oldu. 25 Aralık 1898’de Erkân-ı Harbiye Dairesi 4. Şubeye atandı. 11 Nisan 1899’da 3. Ordu 18. (Metroviçe) Tümen Kurmaylığı’nda görevlendirildi(4). 6 Şubat 1901’de Kolağası, 20 Nisan 1902’de Binbaşılığa yükseltildi(5). 19 Temmuz 1906’da Kaymakam (Yarbay) ve 17 Aralık 1907’de Miralay (Albay) oldu(6).
11 Şubat 1912’de “Rumeli vilayetleri için (Kosova, Selanik, Manastır) ittihaz olunan kararın tatbikatına geçmek üzere” Dahiliye Nazırı Hacı Adil’in başkanlığındaki heyetle görevlendirildi(7). 24 Kasım 1913’de Miralaylığa (Albay) yükseltildi. 29 Kasım 1914’te 2 sene kıdem zammı aldı. 2 Mart 1914’te Mirlivalığa (Tuğgeneral) yükseltildi.
Doğu Cephesi’nde Rus taarruzlarının yoğunlaştığı bir dönemde 19 Nisan 1916’da 3. Mıntıka Komutanlığı’na, 7 Eylül 1916’da 2. Kafkas Kolordusu Komutanlığı’na atandı. 5 Temmuz 1917’de Diyarbakır’da 2. Ordu Komutanlığı’na, 9 Ekim 1917’de Filistin Cephesi’ndeki 7. Ordu Komutanlığı’na tayin edildi. 28 Temmuz 1918’de Ferikliğe (Korgeneral) yükseltildi. Bu arada, hastalığı sürdüğü için 7. Ordu Komutanlığı’na Mustafa Kemal Paşa tayin edildi. 24 Aralık 1918’de Genelkurmay Başkanlığı’na atandı. Mustafa Kemal’in Samsun’a hareketinden önce 14 Mayıs 1919’da 1. Ordu Müfettişliği’ne atandı.
3 Şubat 1920’de Ali Rıza Paşa Kabinesi’nde Harbiye Nazırı olarak görev aldı. 8 Mart 1920’de kurulan Salih Paşa Kabinesi’nde yeniden Harbiye Nazırı oldu. 3 Mayıs 1920’de Kozan Mebusu (Milletvekili) olarak Meclise girdi. Aynı gün Müdafaa-i Milliye Vekilliğine seçildi. 9 Kasım 1920’de diğer görevlerine ek olarak Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti Vekilliği’ne atandı. İkinci İnönü Zaferi’nin ardından 3 Nisan 1921’de 1. Ferikliğe (Orgeneralliğe) yükseltildi(8). Birinci Ferik Fevzi Paşa’nın rütbesi 31 Ağustos 1922’den itibaren Müşirliğe yükseltildi. 27 Ekim 1922’de Genelkurmay Başkanlığı’nın yanı sıra Batı Cephesi Komutanlığı’na getirildi(9). 29 Ocak 1923’te, Latife Hanım ile evlenen Mustafa Kemal Paşa’nın nikah şahitliğini yaptı(10). İkinci Dönemde İstanbul Milletvekili seçildi. 1923’te kurulan ilk Cumhuriyet Hükümetinde yine yerini korudu.
31 Ekim 1924’te, askeri görevini tercih ederek İstanbul Milletvekilliği’nden istifa etti(11). 23 yıl Genelkurmay Başkanlığı’ndan sonra 12 Ocak 1944’te Askeri ve Mülki Tekaüt Yasası’na göre “Tahdid-i sin” yaş haddinden emekliye ayrıldı. 1946 seçimlerinde Demokrat Parti listesinden bağımsız aday olarak VIII. Dönem İstanbul Milletvekili seçildi. Partisinden bir süre sonra ayrılıp 19 Temmuz 1948’de kurulan Millet Partisi’nin kurucusu ve Fahri Başkanı oldu(12). 10 Nisan 1950’de İstanbul’da öldü.
Başarılarından dolayı bir çok nişan, madalya ve ödül sahibi olan Mareşal Fevzi Çakmak’ın “Garbi Rumeli’nin Suret-i Ziya-ı ve Balkan Harbi’nde Garp Cephesi” ve “Büyük Harp’te Şark Cephesi Hareketleri” adlı eserleri mevcut olup, konuşacak kadar Fransızca, tercüme edecek kadar Almanca ve İngilizce, okuyup anlayabilecek derecede Arnavutça, Sıpça, Arapça, Farsça ve Bulgarca biliyordu.
(1) Hayrullah Gök; Mareşal Fevzi Çakmak’ın Askeri ve Siyasi Faaliyetleri, Ankara 1997, s.3
(2) Gök, a.g.e., s.4
(3) Türk İstiklal Harbine Katılan…s.55
(4) KKK Arş., Fevzi Çakmak Dosyası
(5) Peyami Safa; a.g.e., s.14
(6) Türk İstiklal Harbine Katılan…s.55
(7) KKK Arş., Fevzi Çakmak Dosyası
(8) KKK Arş., Fevzi Çakmak Dosyası
(9) H.T.V.D., s.66, Aralık 1968, Belge n:1485
(10) Kocatürk, Kaynakçalı Atatürk Kronolojisi, s.225
(11) KKK Arş., Fevzi Çakmak Dosyası
(12) Hayrullah Gök, a.g.e., s.81
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
0 yorum:
Yorum Gönder